Czy zdarzyło Ci się obudzić w środku nocy z poczuciem ulgi, że to, co przed chwilą przeżywałeś, było tylko snem? Koszmary to zjawisko, które towarzyszy nam od dzieciństwa aż po dorosłość. Chociaż często traktujemy je jako coś niegroźnego, nauka dostarcza dowodów, że koszmary to znacznie więcej niż tylko nieprzyjemne doświadczenia. Dziś spojrzymy na nie z perspektywy neuropsychologii: dowiesz się, jak powstają, dlaczego nas dręczą i co dzieje się wtedy w naszym mózgu.
Koszmar a zwykły sen – co dzieje się w mózgu?
Większość koszmarów powstaje w fazie REM (ang. Rapid Eye Movement), czyli etapie snu, w którym nasze oczy poruszają się szybko pod zamkniętymi powiekami, a aktywność mózgu przypomina stan czuwania. To właśnie wtedy śnimy najintensywniej.
Podczas koszmaru szczególnie aktywne są dwie części mózgu:
• Ciało migdałowate – odpowiada za przetwarzanie emocji, zwłaszcza tych związanych ze strachem i stresem. W czasie koszmaru działa na pełnych obrotach, co sprawia, że sny są tak przerażające.
• Kora przedczołowa – część mózgu odpowiedzialna za kontrolę emocji i racjonalne myślenie. W czasie koszmaru jest mniej aktywna, co powoduje, że nie możemy „uspokoić się” ani nabrać dystansu do tego, co widzimy.
Efekt? Intensywne, chaotyczne obrazy, które często wywołują w nas silny lęk.
Dlaczego miewamy koszmary?
Koszmary mogą pojawić się z różnych powodów, a naukowcy wyróżniają zarówno czynniki zewnętrzne, jak i wewnętrzne.
Czynniki zewnętrzne
• Stres i napięcie emocjonalne – Codzienne problemy w pracy, konflikty w rodzinie czy duże zmiany życiowe mogą przenikać do naszych snów.
• Traumatyczne przeżycia – Ludzie, którzy doświadczyli trudnych wydarzeń, takich jak wypadki, wojna czy przemoc, często miewają koszmary będące rodzajem „przepracowywania” tych doświadczeń przez mózg.
• Niewłaściwy styl życia – Zbyt mało snu, alkohol, narkotyki czy jedzenie ciężkostrawnych posiłków przed snem zwiększają ryzyko koszmarów.
Czynniki wewnętrzne
• Zaburzenia psychiczne – Depresja, lęki czy zespół stresu pourazowego (PTSD) są silnie związane z częstym występowaniem koszmarów.
• Leki – Niektóre środki, szczególnie antydepresanty lub leki na nadciśnienie, mogą wpływać na aktywność mózgu i wywoływać koszmary.
Jak koszmary wpływają na zdrowie?
Koszmary mogą wydawać się nieszkodliwe, ale ich wpływ na nasze ciało i psychikę jest odczuwalny. Regularne koszmary mogą prowadzić do:
• Przewlekłego zmęczenia – Wybudzanie się w środku nocy zakłóca fazę REM, która jest kluczowa dla regeneracji organizmu.
• Podwyższonego poziomu stresu – Koszmary powodują wzrost poziomu kortyzolu (hormonu stresu), co może prowadzić do problemów z koncentracją i drażliwości w ciągu dnia.
• Zaburzeń nastroju – U osób z depresją lub lękami koszmary mogą zaostrzać objawy i prowadzić do pogorszenia samopoczucia.
Czy można kontrolować koszmary?
Na szczęście istnieją sposoby, które pomagają ograniczyć częstotliwość koszmarów:
1. Higiena snu – Utrzymanie regularnego rytmu snu, unikanie kofeiny i alkoholu przed snem, a także wyciszanie się przed pójściem do łóżka (np. medytacja) mogą znacząco zmniejszyć ryzyko koszmarów.
2. Terapia wyobrażeniowa (IRT) – Technika stosowana u osób z nawracającymi koszmarami, polegająca na przekształceniu treści koszmaru w bardziej pozytywny scenariusz podczas ćwiczeń na jawie.
3. Rozmowa ze specjalistą – Jeśli koszmary są bardzo częste i wpływają na Twoje życie, warto skonsultować się z psychologiem lub psychiatrą.
Koszmary – wiadomość od naszego mózgu?
Koszmary mogą być trudne do zniesienia, ale z perspektywy neuropsychologii są one formą „rozmowy” mózgu z nami. Mogą wskazywać na nasze wewnętrzne lęki, nierozwiązane konflikty czy stresy, które ignorujemy na jawie. Dlatego warto przyjrzeć się temu, co próbują nam powiedzieć – i zadbać o zdrowy, spokojny sen.
Jeśli ten temat Cię zaintrygował, podziel się swoimi doświadczeniami w komentarzach – czy zdarzyło Ci się obudzić po koszmarze, który dał Ci coś do myślenia?
ŹRÓDŁA I INSPIRACJE:
- Noreika, V., et al. (2020). Sleep and neuroimaging: Understanding the sleeping brain. Neuroscience and Biobehavioral Reviews.
- Phelps, E. A., & LeDoux, J. E. (2005). Contributions of the amygdala to emotion processing: From animal models to human behavior. Neuron.
- Hobson, J. A. (2001). The Dreaming Brain.
- Barrett, D. (1996). Trauma and Dreams.
- National Sleep Foundation: sekcja dotycząca koszmarów i zaburzeń snu. - https://www.sleepfoundation.org
- Mayo Clinic: materiały o przyczynach i leczeniu koszmarów. - https://www.mayoclinic.org
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz